W rozdziale drugim mówiliśmy o kilku elementach muzyki. Były nimi rytm, tempo, dynamika i artykulacja.
Pora na kolejny element – harmonię.
Harmonia to nauka o współbrzmieniach.
Na saksofonie nie możemy zagrać kilku dźwięków jednocześnie (wyjątkiem są multifony, wykorzystywane w niektórych utworach współczesnych). Jednak warto znać podstawowe zasady harmonii, żeby lepiej rozumieć muzykę. Trzeba wiedzieć, z czego się składa, aby w przyszłości świadomie móc ją wykonywać, tworzyć, improwizować.
Wstępem do poznania podstawowych zasad harmonii będzie gama.
Gama to zbiór 8 dźwięków, ułożonych ruchem sekundowym według pewnego wzoru.
Zaczniemy od gamy durowej (inaczej – majorowej).
Wcześniej wspominaliśmy o interwałach, czyli odległościach. Poznaliśmy już interwał sekundy. Gama durowa składa się z sekund wielkich – 2 (odległość całego tonu) i małych – 2 > (odległość półtonu), ułożonych według wzoru:
Gama G dur
C – cały ton – sekunda wielka (2)
P – półton – sekunda mała (2 >)
1, 2, 3,… – stopnie gamy
Zwróć uwagę na półton naturalny między dźwiękiem h i c , czyli między 3 i 4 stopniem.
Dlaczego warto ćwiczyć gamy?
Ogromna część muzyki (niezależnie od stylu) składa się z pewnych wzorów. Im więcej ich poznasz, tym sprawniejszym będziesz instrumentalistą. Gama durowa jest jednym z takich wzorów.
Ćwicząc gamy, rozpoczynaj od 1 stopnia (dźwięku centralnego), graj w górę i w dół przez całą skalę, jaką dysponujesz (na tym etapie od g1 do g2), kończąc na 1 stopniu.
Naucz się gamy i ćwicz ją z pamięci. To łatwe.
Ćwicz różnymi sposobami:
- legato
- non legato
- zmienną artykulacją
Granie „na pamięć” to wykonywanie określonego materiału bez patrzenia w nuty, realizując wszystkie elementy zapisane w tekście (nutach).
Poszerzmy naszą skalę w górę o kolejne dźwięki: a2, h2, c3.
a2 leży na pierwszej dodanej linii
h2 leży nad pierwszą dodaną linią
c3 leży na drugiej dodanej linii
Ćwiczenie 34
Wykonując dźwięki od c2 w dół nie, używamy klapy oktawowej.
Poszerzmy naszą skalę w dół o kolejne dźwięki: fis1, f1 i e1.
Aplikatura nowych dźwięków jest taka sama, jak poznanych wcześniej e2, f2 i fis2, ale bez klapy oktawowej.
fis1 leży na pierwszym polu + #
f1 leży na pierwszym polu
e1 leży na pierwszej linii
Grając coraz niżej, instynktownie będziesz chciał obniżać żuchwę, wówczas istnieje duże ryzyko, że niskie dźwięki będą zbyt niskie a ich barwa się zmieni, w skrajnych przypadkach dźwięku w ogóle nie będzie.
Ćwiczenie 35
Metrum 2/4
Kiedy rozczytujesz rytm, licz (myśl) w sposób: „1 i 2 i”.
Kiedy rytm nie sprawia już problemu, licz (myśl) zgodnie z pulsem: „1 2”.
Ćwiczenie 36
Metrum 6/8
Kiedy rozczytujesz rytm, licz (myśl) w sposób: „1 2 3 4 5 6”.
Kiedy rytm nie sprawia już problemu, licz (myśl) zgodnie z pulsem: „1 2”.
Ćwiczenie 37
Zwróć uwagę na podobieństwo ćwiczeń. Na pierwszy rzut oka metrum 6/8 wydaje się bardziej skomplikowane niż 2/4. Po zagraniu obu ćwiczeń okazuje się, że różnią się w niewielkim stopniu.
W metrum 2/4 na jedną miarę pulsu przypadają 2 ósemki.
W metrum 6/8 na jedną miarę pulsu przypadają 3 ósemki.
Ćwiczenia powyżej to nic innego, jak jeden ze sposobów ćwiczenia gam.
W tym przypadku wzorem są pochody tercjowe w górę i ruch sekundowy (gama) w dół.
Przypomnij sobie wzór gamy G dur:
C – cały ton – sekunda wielka (2)
P – półton – sekunda mała (2 >)
1, 2, 3,… – stopnie gamy
Ułóż dźwięki tej gamy sekundowo, rozpoczynając od 6 stopnia.
Otrzymasz gamę molową (inaczej – minorową).
Gama e moll – odmiana naturalna (inaczej eolska).
Ta prosta zależność dotyczy wszystkich gam. W języku muzycznym nazywamy ją zasadą równoległości gam.
Ćwicz gamy w całej skali, jaką dysponujesz.
Graj precyzyjnie, zwracając uwagę na wszystkie elementy:
- tempo,
- rytm,
- barwę,
- artykulację,
- intonację,
- dynamikę.
Kontroluj instrument, abyś w przyszłości mógł grać tak, jak Ty będziesz tego chciał. Ćwiczenie gam i skal jest doskonałym sposobem, żeby osiągnąć ten cel.
Gama G dur
Gama e moll
Ćwicz obie gamy różnymi sposobami. Zmieniaj artykulację, graj: legato, non legato oraz zmienną artykulacją.